Νόμιμο - συμβατικό - εθιμικό ωράριο εργασίας Διαφορές Υπερεργασίας - Υπερωρίας

Νόμιμο - συμβατικό - εθιμικό ωράριο εργασίας:
Νόμιμο ωράριο είναι το ωράριο που έχει καθοριστεί με το νόμο. Γενικά νόμιμο ωράριο είναι κατά κανόνα, για όσους εργάζονται 6 ημέρες την εβδομάδα ή 8 ώρες ημερησίως (και 48 την εβδομάδα), για όσους δε απασχολούνται επί 5θήμερο, οι 9 ώρες ημερησίως και 45 την εβδομάδα.

Συμβατικό ωράριο είναι αυτό που έχει καθορισθεί από τη Συλλογική Σύμβαση Εργασίας ή από την ατομική σύμβαση, ή από τον Κανονισμό της επιχείρησης. Το συμβατικό ωράριο μπορεί να καθορισθεί μικρότερο (όπως συνήθως συμβαίνει), ποτέ όμως μεγαλύτερο από το νόμιμο.

Σχετικά με το 8ωρο:

Η εργασία των μισθωτών γενικά δεν επιτρέπεται να υπερβαίνει τις οκτώ (8) ώρες κάθε μέρα και τις σαράντα οκτώ (48) κάθε εβδομάδα. Σαν ημερήσια εργασία μέσα στην ημέρα αυτή θεωρείται η παρεχόμενη εργασία σε διάστημα 24 ωρών.

Ο δε εργοδότης δεν επιτρέπεται να μεταφέρει μέρος από τις ώρες της μιας ημέρας σε άλλη της ίδιας ή άλλης εβδομάδας, ώστε να παρέχεται μεν εργασία κανονική 48 ωρών, αλλά σε άλλες ημέρες απασχόληση πέραν του 8ώρου και σε άλλες μικρότερη του 8ωρου. Τέτοιου είδους ρύθμιση των ωρών εργασία, δημιουργεί θέμα υπερωριακής απασχόλησης εργαζόμενου, με τις επακόλουθες συνέπειες για τον εργοδότη.

Αντίθετα δεν απαγορεύεται να καθορισθεί συμφωνία μεταξύ εργαζόμενου - εργοδότη για απασχόληση σε χρόνο μικρότερο από το νόμιμο ωράριο, χωρίς όμως να μειώνονται οι αποδοχές του εργαζόμενου που προβλέπονταν από το κανονικό ωράριο.

Από 1.1.84 καθορίσθηκε νέο ωράριο εβδομαδιαίας εργασίας το οποίο ανέρχεται σε 40 ώρες. Η απασχόληση πέρα από τις 40 ώρες και μέχρι 48 την εβδομάδα, χαρακτηρίζεται σαν υπερεργασία, για την οποία προβλέπεται η καταβολή ιδιαίτερης αμοιβής και προσαύξησης.

Ωράριο ημερήσιας - εβδομαδιαίας εργασίας:

Οι ώρες της εβδομαδιαίας εργασίας γενικά των μισθωτών (υπάλληλοι, εργατοτεχνίτες, μαθητευόμενοι κλπ), που απασχολούνται με σχέση εργασίας ιδιωτικού δικαίου, ανέρχονται σε σαράντα (40). Είναι προφανές ότι η ημερήσια υποχρεωτική εργασία ανέρχεται σε 6 ώρες και 40΄λεπτά. Προβλέπεται όμως από το νόμο η υποχρέωση των μισθωτών να απασχολούνται και μέχρι 48 ώρες την εβδομάδα, κατά την κρίση του εργοδότη τους. Έτσι προκύπτει ότι στον εργοδότη ανήκει το δικαίωμα να επιλέξει το ωράριο εργασίας που θα εφαρμόσει, ανάλογα με τις συνθήκες και τους όρους εργασίας της επιχείρησής του. Συνηθισμένες κατανομές ωρών εργασίας εβδομαδιαίως:

α) Είτε κατά ίσα μέρη, οπότε το ημερήσιο ωράριο θα είναι ίσο προς 6 ώρες και 40 λεπτά.

β) Είτε σε διαφορετικά ωράρια, που δεν μπορούν όμως το καθένα από αυτά να ξεπερνά το ανώτατο καθημερινό ωράριο εργασίας που προβλέπεται από τις οικείες διατάξεις (8ωρο για τους μισθωτούς βιομηχανίας, 7ωρο για τους υπαλλήλους Γραφείων κλπ)

γ) Είτε μέχρι 48 ώρες την εβδομάδα, δηλαδή 6 ημέρες επί 8 ώρες ημερησίως.

Για τους εργαζόμενους με καθεστώς πενθήμερης εβδομάδας εργασίας, προβλέπεται απασχόληση μέχρι 9 ώρες ημερησίως και 45 την εβδομάδα.

Οι ώρες εργασίας του προσωπικού που απασχολείται στο Δημόσιο, ΝΠΔΔ και ΟΤΑ με σχέση εργασίας ιδιωτικού δικαίου είναι οι ίδιες που ισχύουν για τους δημόσιους υπαλλήλους, δηλ. 37 & 1/2 ώρες την εβδομάδα.



Υπερεργασία:
Νοείται η εργασία εκείνη που παρέχεται πέρα από το εβδομαδιαίο ωράριο που έχει καθορισθεί συμβατικά για κάθε κατηγορία μισθωτών, το οποίο σήμερα ανέρχεται γενικά σε 40 ώρες, και μέχρι να συμπληρωθεί το καθορισμένο από το νόμο ωράριο εργασίας. Δηλαδή το 48ωρο για όσους ισχύει η 8ωρη ημερήσια και η 48 εβδομαδιαία εργασία, ή το 42ωρο για όσους ισχύει η 7ωρη ημερήσια εργασία κλπ. Κατ' εξαίρεση για τους απασχολούμενους με το σύστημα της πενθήμερης εβδομαδιαίας εργασίας, η υπερεργασία δεν μπορεί να υπερβεί τις 45 ώρες. Έτσι όταν οι εργοδότες απασχολούν τους μισθωτούς πάνω από το προβλεπόμενο ωράριο της εβδομαδιαίας εργασίας τους, τότε υποχρεούνται να καταβάλουν για την επιπλέον αυτή εργασία σ υ μ π λ η ρ ω μ α τ ι κ ή α μ ο ι β ή, ως εξής:

α) Για κάθε μία ώρα εργασίας πάνω από τις 40 ώρες την εβδομάδα και μέχρι τις 48, καταβάλλεται καταρχήν το ωρομίσθιο που αντιστοιχεί σ' αυτές, και επιπλέον ειδική π ρ ο σ α ύ ξ η σ η κ α τ ά 25%.

β) Προκειμένου για εργαζόμενους με το σύστημα της πενθήμερης εβδομάδας εργασίας, για την απασχόληση πάνω από τις 40 ώρες την εβδομάδα και μέχρι τις 45, πιο συγκεκριμένα έχουμε:

Οι 5 ώρες υπερεργασίας (41η, 42η, 43η, 44η & 45η) με ωρομίσθιο αυξημένο κατά 25%
Οι τρεις ώρες υπερωριακής εργασίας (46η, 47η & 48η), πληρώνονται με ωρομίσθιο αυξημένο με τα ποσοστά της υπερωρίας.
Ενδέχεται οι ώρες υπερεργασίας να συμπέσουν στα όρια της νυκτερινής εργασίας (10 η μμ-6η πμ) ή σε αργία ή Κυριακή. Στην περίπτωση αυτή το ωρομίσθιο επί του οποίου θα υπολογισθεί η αμοιβή της υπερεργασίας, πρέπει να προσαυξηθεί προηγουμένως με την προσαύξηση 25% λόγω νυκτερινής εργασίας ή 75% λόγω της απασχόλησης σε αργία ή Κυριακή. Εάν η υπερεργασία παρέχεται κατά νυκτερινή ώρα αργίας ή Κυριακής, τότε η αμοιβή της υπολογίζεται επί ωρομισθίου προσαυξημένου και με τις δυο προσαυξήσεις δηλ. κατά 25%+75% = 100%.
Προκειμένου για μισθωτούς που απασχολούνται λιγότερο από 40 ώρες εβδομαδιαίως είτε αυτό προβλέπεται από Συλλογική Σύμβαση Εργασίας, είτε από ατομική, οι επιπλέον ώρες εργασίας από το ωράριο αυτό και μέχρι τις 40 ώρες την εβδομάδα, δεν θεωρούνται υπερεργασία και συνεπώς πληρώνονται με απλό ωρομίσθιο, δηλ. χωρίς προσαύξηση 25%.

Παράδειγμα: Έστω υπάλληλος Γραφείου Ανώνυμης Εμπορικής Εταιρείας που έχει συμβατικό ωράριο 38 ωρών και νόμιμο 42 την εβδομάδα, εργάσθηκε σε μια βδομάδα 48 ώρες: Επιπλέον του κανονικού μισθού του δικαιούται να λάβει: α) για την 39η & 40 η ώρα δύο απλά ωρομίσθια, β) για τη 41η & 42η ώρα της υπερεργασίας δύο ωρομίσθια προσαυξημένα κατά 25% και γ) για τις 6 ώρες (43η - 48η) , που θεωρούνται υπερωριακή εργασία, τα αντίστοιχα ωρομίσθια και τη σχετική προσαύξηση της υπερωρίας, ανάλογα αν είναι νόμιμη ή παράνομη.



Εξαιρέσεις:
Οι παρακάτω κατηγορίες μισθωτών εξαιρούνται των διατάξεων για αμοιβή υπερεργασίας:

α) Τα πληρώματα πλοίων της εμπορικής ναυτιλίας

β) Οι φορτοεκφορτωτές ξηράς και λιμένος, που διέπονται από τη νομοθεσία ρύθμισης εργασιών λιμένος

γ) Οι αμειβόμενοι με τιμολόγιο ή κατά μονάδα εργασίας και όσοι απασχολούνται σε μη σταθερό εργοδότη (π.χ. εκδοροσφαγείς κλπ)

δ) Οι οικιακοί βοηθοί και γενικά προσωπικό σε σπίτια (υπηρέτριες, μάγειροι, παιδαγωγοί κλπ)

ε) Οι απασχολούμενοι στην καλλιέργεια γεωργικών προϊόντων ή στην κτηνοτροφία, την αλιεία και τις δασικές εργασίες.

στ) Το ιπτάμενο προσωπικό των εναέριων μεταφορών

ζ) Οι κατέχοντες θέση εποπτείας ή διεύθυνσης ή εμπιστευτική

η) Οι πλασιέ γιατί δεν είναι δυνατή η παρακολούθηση της εργασίας τους, εφόσον επισκέπτονται τους αγοραστές με πρόγραμμα δικό τους και δεν έχει καθορισθεί εκ των προτέρων από τον εργοδότη.

θ) Οι εργαζόμενοι "κατ' οίκον" σε Δήμους ή Κοινότητες με πληθυσμό κάτω των 6.000 κατοίκων



Διαφορές Υπερεργασίας - Υπερωρίας:
α) Για την πραγματοποίηση της υπερεργασίας δεν απαιτείται άδεια της αρμόδιας αρχής ή αναγγελία προς αυτήν, ενώ για την υπερωρία απαιτείται.

β) Υπερωρία υπάρχει όταν γίνεται υπέρβαση του συμβατικού ωραρίου εργασίας, ενώ υπερεργασία υπάρχει όταν γίνεται υπέρβαση του συμβατικού ωραρίου και μέχρι να συμπληρωθεί το νόμιμο ωράριο.

γ) Οι ώρες υπερεργασίας δεν συμψηφίζονται στα επιτρεπόμενα όρια υπερωρίας, που προβλέπονται από την κείμενη νομοθεσία.

δ) Τα ποσοστά προσαύξησης που προβλέπονται από το άρθρο 1 του Ν. 435/76, καταβάλλονται μόνο στις υπερωρίες και όχι στην υπερεργασία.



Υπερωριακή εργασία - αμοιβή:
Χαρακτηρίζεται η εργασία εκείνη που παρέχεται πέρα από τα χρονικά όρια της ημερήσιας εργασίας που καθορίζονται εκάστοτε από το νόμο, για κάθε κατηγορία μισθωτών και για κάθε είδους επιχείρηση. Υπενθυμίζεται ότι νόμιμο ωράριο είναι κατά κανόνα για όσους εργάζονται επί 6 ημέρες την εβδομάδα οι 8 ώρες ημερησίως και 48 εβδομαδιαίως, για όσους δε απασχολούνται επί 5θήμερο, οι 9 ώρες ημερησίως και 45 εβδομαδιαίως. Στην περίπτωση που δεν υπάρχει νόμιμο ωράριο καθορισμένο από νόμο, ισχύει αυτό που προβλέπεται από τη συλλογική ή την ατομική σύμβαση εργασίας.

Όλοι γενικά οι εργαζόμενοι, άσχετα αν πρόκειται για υπαλλήλους ή εργατοτεχνίτες, άνδρες ή γυναίκες, ενήλικους ή ανήλικους, εφόσον απασχολούνται περισσότερο χρόνο από εκείνο που προβλέπεται από το νόμο, δικαιούνται να λάβουν πρόσθετη αμοιβή. Δηλαδή, δικαιούνται να λάβουν καταρχήν το ωρομίσθιο και επιπλέον ειδική προσαύξηση. Το ποσό της προσαύξησης εξαρτάται από το είδος της υπερωριακής εργασίας, δηλ. αν είναι νόμιμη ή παράνομη υπερωρία.

Νόμιμες θεωρούνται οι υπερωρίες για τις οποίες έχουν τηρηθεί οι διατυπώσεις του νόμου (επίδοση αναγγελίας υπερωρίας στην Επιθεώρηση Εργασίας, η τήρηση από τον εργοδότη ειδικού βιβλίου υπερωριών, η μη υπέρβαση των χρονικών ορίων κλπ)

Παράνομες θεωρούνται οι υπερωρίες που οι μισθωτοί απασχολούνται επί χρόνο περισσότερο από τα επιτρεπόμενα όρια της υπερωριακής εργασίας για κάθε κατηγορία μισθωτών, καθώς επίσης και εκείνες που πραγματοποιούνται χωρίς να πραγματοποιηθούν οι απαιτούμενες διατυπώσεις του νόμου.

Υ π ε ρ ω ρ ι α κ ή α π α σ χ ό λ η σ η υπάρχει μόνο όταν η εντολή για επιπλέον εργασία έχει δοθεί από τον εργοδότη ή εκπρόσωπό του και όχι από εκούσια βούληση του μισθωτού.

Διευκρινίζεται ότι η υπερωριακή απασχόληση κρίνεται από τη χρονική διάρκεια της ημερήσιας εργασίας και όχι της εβδομαδιαίας.



Νόμιμη υπέρβαση ωραρίου εργασίας:

Υπάρχουν περιπτώσεις που έχουμε υπέρβαση του νόμιμου ωραρίου εργασίας, χωρίς όμως αυτή να χαρακτηρίζεται ως υπερωριακή απασχόληση:

α) Υπερεργασία: (βλ. προηγούμενη αναφορά)

β) Εβδομάδα 5 εργάσιμων ημερών: Η υπέρβαση της ημερήσιας εργασίας που επιτρέπεται από το νόμο κατά μια (1) ώρα, δεν θεωρείται σαν υπερωρία.

γ) Εργασίες με εναλλαγή: Όταν το προσωπικό εργάζεται με εναλλαγή (βάρδιες), η διάρκεια της εργασίας του μπορεί να παραταθεί πέρα από τις 8 ώρες κάθε μέρα και τις 48 την εβδομάδα, με την προϋπόθεση ότι ο μέσος όρος των ωρών εργασίας υπολογιζόμενος σε περίοδο τριών (3) τουλάχιστον εβδομάδων, δεν θα υπερβαίνει τις 8 ώρες κάθε μέρα και τις 48 την εβδομάδα. Η εν λόγω επιπλέον εργασία κάθε ημέρας δεν θεωρείται υπερωρία.

δ) Εργασίες συνεχούς λειτουργίας: Για επιχειρήσεις με συνεχή λειτουργία, στις οποίες επιτρέπεται με ορισμένες προϋποθέσεις η υπέρβαση των 8 ωρών εργασίας ημερησίως και των 48 εβδομαδιαίως, η επιπλέον εργασία δεν θεωρείται υπερωρία.

ε) Ημιαργίες βιομηχανικών επιχειρήσεων: η υπέρβαση κατά μία ώρα της ημερήσιας 8ωρης εργασίας, δεν θεωρείται σαν υπερωρία.



Ποσό υπερωριακής αμοιβής:

Επιβάλλεται να διαχωριστούν οι νόμιμες από τις παράνομες υπερωρίες:

Νόμιμες υπερωρίες: Καταρχήν οι μισθωτοί δικαιούνται να λάβουν την αμοιβή για κάθε ώρα της υπερωριακής εργασίας τους (ωρομίσθιο), η οποία υπολογίζεται επί του μισθού που πραγματικά καταβάλλεται (δηλαδή συνυπολογίζονται οι κάθε είδους πρόσθετες αμοιβές και επιδόματα που καταβάλλονται), και επιπλέον επ' αυτής, ειδική προσαύξηση ως εξής:

α) Κατά 25% για τις 60 πρώτες ώρες

β) Κατά 50% για τις πέρα από τις 60 και μέχρι τις 120 ώρες ετησίως, και

γ) Κατά 75% για τις πέρα από τις 120 ώρες ετησίως

Τα παραπάνω ποσά αποτελούν τα ελάχιστα όρια προσαυξήσεων. Πέρα από αυτά μπορεί να συμφωνηθεί ρητά ή σιωπηρά, μεγαλύτερη προσαύξηση για την παροχή υπερωριακής εργασίας. Επίσης, εάν για ορισμένους κλάδους μισθωτών προβλέπεται από την κείμενη νομοθεσία μεγαλύτερο ποσοστό προσαύξησης, καταβάλλεται αυτό.

Παράνομες υπερωρίες: Οι μισθωτοί δικαιούνται να λάβουν από την πρώτη ώρα υπερωρίας, τα εξής:

α) Τη βασική αμοιβή (αποζημίωση) για τις ώρες της παράνομης υπερωριακής εργασίας τους, βάσει των αρχών του αδικαιολόγητου πλουτισμού. Η αποζημίωση αυτή συνίσταται στο ποσό της αμοιβής την οποία θα κατέβαλε ο εργοδότης σε άλλο μισθωτό, απασχολούμενο με τις ίδιες συνθήκες και βάσει έγκυρης σύμβασης εργασίας. Δηλαδή η αποζημίωση αυτή πρέπει να υπολογίζεται βάσει των συμφωνημένων αποδοχών ή αυτών που πραγματικά καταβάλλονται σαν αντάλλαγμα εργασίας και όχι βάσει των καθορισμένων κατώτατων ορίων μισθών και ημερομισθίων. Δεν συνυπολογίζονται όμως η αναλογία των Δώρων Πάσχα και Χριστουγέννων, του επιδόματος άδειας, τα έξοδα κίνησης καθώς επίσης και κάθε χορηγία που παραχωρείται οικειοθελώς από τον εργοδότη.

β) Επιπλέον δικαιούνται να λάβουν και προσαύξηση επί του ωρομισθίου ως αποζημίωση, η οποία ανέρχεται σε ποσοστό 100% και υπολογίζεται με βάση τις καταβαλλόμενες αποδοχές.



Υπερωριακή εργασία τις Κυριακές, Εξαιρέσιμες εορτές, Νυκτερινές ώρες και Εκτός Έδρας:

Όταν η υπερωριακή εργασία παρέχεται τις Κυριακές ή εξαιρέσιμες εορτές καταβάλλεται, επιπλέον από τις προσαυξήσεις που αναφέραμε (δηλ. 25% ή %0% κλπ) και η προσαύξηση 75%, η οποία καταβάλλεται για την απασχόληση κατά τις Κυριακές και εορτές. Διευκρινίζεται ότι στην περίπτωση αυτή η προσαύξηση της υπερωριακής εργασίας υπολογίζεται επί του καταβαλλόμενου ωρομισθίου αφού όμως προηγουμένως προσαυξηθεί αυτό με το ποσοστό 75%.