πολύ συχνά η «πράσινη» ενέργεια είναι αναξιόπιστη

ΑΝΑΝΕΩΣΙΜΕΣ ΠΗΓΕΣ ΕΝΕΡΓΕΙΑΣ Στόχος η καθαρή ενέργεια
Παρασκευή 25 Δεκεμβρίου 2009

Πειστικές απαντήσεις σε δύσκολα και χρονίζοντα προβλήματα που σχετίζονται με την ανάπτυξη των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας στη χώρα μας δίνει το νομοσχέδιο για την απλοποίηση των διαδικασιών έκδοσης της άδειας παραγωγής για ανανεώσιμες πηγές ενέργειας που δόθηκε για δημόσια διαβούλευση την προηγούμενη εβδομάδα.

Με τον νέο νόμο που θα ψηφιστεί φιλοδοξία είναι να λειτουργεί μια επένδυση, π.χ. αιολικού πάρκου, το πολύ 8-10 μήνες μετά την πρώτη αίτηση από τέσσερα-πέντε χρόνια που είναι σήμερα. Εισηγήτρια του σχεδίου είναι η υπουργός Περιβάλλοντος, Ενέργειας και Κλιματικής Αλλαγής κυρία Τίνα Μπιρμπίλη, η οποία φιλοδοξεί να ανατρέψει το σημερινό μοντέλο ανάπτυξης της χώρας και να στρέψει την Ελλάδα στην πράσινη ανάπτυξη δημιουργώντας προϋποθέσεις ταχύτατης ένταξης αιολικών και φωτοβολταϊκών στο σύστημα.

Με τους ρυθμούς χελώνας με τους οποίους τρέχαμε ως σήμερα στις ΑΠΕ θα χρειαζόμασταν φυσιολογικά περί τα 50 χρόνια(!) για να φθάσουμε τον δεσμευτικό μας στόχο ΑΠΕ του 2020, που είναι το 20% των ενεργειακών αναγκών να καλύπτεται από ΑΠΕ.

Παράλληλα, τρέχοντας γρήγορα στα αιολικά, θα αποφύγουμε μελλοντικά περιπτώσεις ευθείας και σκληρής κριτικής από ξένους τεχνοκράτες, όπως είχε γίνει το καλοκαίρι του 2008.

Για όσους θυμούνται τότε τι είχε γίνει, σε ημερίδα της ισπανικής πρεσβείας στην Αθήνα για την ενέργεια, παρουσία του πρωθυπουργού της χώρας της Ιβηρικής Χοσέ Λουίς Θαπατέρο, τέσσερις κορυφαίοι ισπανοί μάνατζερ των μεγαλύτερων ενεργειακών εταιρειών μίλησαν δημόσια για τα τεράστια προβλήματα που δεν επιτρέπουν την πραγματοποίηση επενδύσεων στην Ελλάδα, στα αιολικά πάρκα αλλά και γενικότερα στην ενέργεια. Οι Ισπανοί, παίρνοντας προφανώς θάρρος και από την παρουσία του Πρωθυπουργού τους, δήλωσαν απόλυτα έτοιμοι να επενδύσουν πάνω από 3,5 δισ. ευρώ στα αιολικά πάρκα αλλά συναντούν τις... πασίγνωστες ελληνικές δυσκολίες: γραφειοκρατία, πολυνομία, επικαλύψεις και ασάφειες στο θεσμικό πλαίσιο, διαφθορά των δημόσιων λειτουργών, πλήρης απουσία εκπαίδευσης των ελλήνων «αρμοδίων», ασυνεννοησία με τις τοπικές κοινωνίες, διαφθορά των τοπικών αρχόντων, απουσία χωροταξικού σχεδιασμού.

Με το νέο σχέδιο, μέρος του οποίου είχε προετοιμαστεί από τον προηγούμενο υπουργό Ανάπτυξης κ. Κ. Χατζηδάκη αλλά δεν είχε ψηφιστεί λόγω ενδοκυβερνητικών τριβών, θα υπάρξει ουσιαστική επιτάχυνση των διαδικασιών.


Τα νέα στάδια επενδύσεων στις ΑΠΕ

Η αρχική άδεια για ΑΠΕ (κυρίως για αιολικά πάρκα) θα είναι ταυτόχρονα άδεια σκοπιμότητας του έργου, δηλαδή με αυτήν θα ξεκινά η κατασκευή ενός πάρκου ανεμογεννητριών και θα ακολουθεί η άδεια παραγωγής ενέργειας. Επίσης στο νομοσχέδιο προβλέπονται μειώσεις τιμολογίων ηλεκτρικού ρεύματος στις περιοχές όπου εγκαθίστανται αιολικά ή φωτοβολταϊκά, ενώ δεν προβλέπεται καμία απολύτως αύξηση του ειδικού τέλους ΑΠΕ έτσι ώστε να παραμένει ανταγωνιστικό το κόστος τους.

Η άδεια παραγωγής αφορά πλέον την τεχνικοοικονομική επάρκεια του συγκεκριμένου έργου ΑΠΕ και αποσυνδέεται από τη διαδικασία περιβαλλοντικής αδειοδότησης, η οποία έπεται, ενώ εκδίδεται από τη Ρυθμιστική Αρχή Ενέργειας (ΡΑΕ) και όχι από το παλαιό υπουργείο Ανάπτυξης, όπως γινόταν ως σήμερα, με αποτέλεσμα τον δραστικό περιορισμό της διάρκειας της σχετικής αδειοδοτικής διαδικασίας σε δύο μόνο μήνες από περίπου έναν χρόνο που χρειάζεται σήμερα. Οι εγκαταστάσεις ΑΠΕ χαρακτηρίζονται ρητά πλέον ως μη οχλούσες επιταχύνοντας έτσι πολλές μικρομεσαίες επενδύσεις.

Επίσης το μισό ποσόν του ειδικού τέλους παραγωγού ΑΠΕ υπέρ των οργανισμών τοπικής αυτοδιοίκησης θα πηγαίνει πλέον απευθείας στους οικιακούς καταναλωτές του δημοτικού ή κοινοτικού διαμερίσματος στο οποίο εγκαθίσταται το έργο ΑΠΕ. Αυτό θα γίνεται μέσω των λογαριασμών ηλεκτρικού ρεύματος, δηλαδή με πίστωση στη ΔΕΗ ενός συγκεκριμένου ποσοστού των εσόδων από το ειδικό τέλος και στη συνέχεια έκπτωση από τη ΔΕΗ των εσόδων αυτών στους λογαριασμούς των οικιακών καταναλωτών της περιοχής. Το υπόλοιπο ποσοστό των εσόδων από το ειδικό τέλος αποδίδεται στον αντίστοιχο δήμο ή κοινότητα. Σε πρακτικό επίπεδο για τις επενδύσεις των ΑΠΕ, συγχωνεύονται σε μια ενιαία διαδικασία οι διαδικασίες προκαταρκτικής περιβαλλοντικής εκτίμησης και αξιολόγησης (ΠΠΕΑ) και έγκρισης περιβαλλοντικών όρων (ΕΠΟ), όπως γίνεται σε όλα τα υπόλοιπα ευρωπαϊκά κράτη. Μετά την έκδοση της άδειας παραγωγής έργου ΑΠΕ ο φάκελος και η μελέτη περιβαλλοντικών επιπτώσεων (ΜΠΕ) υποβάλλονται από τον ενδιαφερόμενο στην αρχή που είναι αρμόδια για την περιβαλλοντική αδειοδότηση, που προχωρεί αμέσως στη διενέργεια περιβαλλοντικής εκτίμησης και αξιολόγησης (ΠΕΑ). Οι γνωμοδοτήσεις στη διαδικασία περιβαλλοντικής αδειοδότησης των έργων ΑΠΕ περιορίζονται αποκλειστικά στα θέματα αρμοδιότητας κάθε γνωμοδοτoύντος φορέα ώστε να μην υπάρχουν επικαλύψεις αρμοδιοτήτων και να μη γνωμοδοτεί ένας φορέας (π.χ., η Αρχαιολογία) για θέματα άσχετα με το αντικείμενό του, όπως η επίδραση μεταλλικών καταλοίπων στον υδροφόρο ορίζοντα.

Οι προθεσμίες για την υποβολή των γνωμοδοτήσεων θα είναι πλέον υποχρεωτικές για όλες τις υπηρεσίες. Η τελική και δεσμευτική για τον διαχειριστή (ΔΕΣΜΗΕ) χορήγηση της προσφοράς σύνδεσης γίνεται μετά την έκδοση της απόφασης περιβαλλοντικών όρων. Μετά τη χορήγηση της άδειας σύνδεσης ο ενδιαφερόμενος έχει δικαίωμα: α) να υποβάλει αίτηση για τη χορήγηση άδειας εγκατάστασης, β) να υποβάλει αίτηση για την υπογραφή της σύμβασης σύνδεσης και της σύμβασης πώλησης και γ) να υποβάλει αίτηση για την έκδοση των αδειών, πρωτοκόλλων ή λοιπών εγκρίσεων που απαιτούνται από τη δασική και πολεοδομική νομοθεσία, οι οποίες εκδίδονται χωρίς να απαιτείται η προηγούμενη χορήγηση της άδειας εγκατάστασης.

Τέλος, εθνικός δεσμευτικός στόχος πλέον είναι το 20% για τη συμμετοχή των ΑΠΕ στην κάλυψη της τελικής κατανάλωσης ενέργειας το 2020 (αντί του 18% που προβλέπει η οδηγία 28/2009), ενώ τροποποιείται το ειδικό χωροταξικό πλαίσιο των ΑΠΕ με στόχο την αποσαφήνιση κρίσιμων ρυθμίσεών του και την παροχή της δυνατότητας άμεσης και αποτελεσματικής εφαρμογής του έτσι ώστε να συμβάλει ουσιαστικά στην απεμπλοκή μεγάλου αριθμού εν εξελίξει έργων ΑΠΕ ύψους 1,5 δισ. ευρώ που βρίσκονται σήμερα σε αδειοδοτικό τέλμα.


Τι γινόταν ως τώρα
Σε ολόκληρο το 2007 είχαν εγκατασταθεί στη χώρα μας μόνο 125 ΜW αιολικών πάρκων σε σύγκριση με τα 3.522 ΜW της Ισπανίας, τα 1.667 ΜW της Γερμανίας, τα 888 ΜW της Γαλλίας, τα 603 ΜW της Ιταλίας, τα 434 ΜW της Πορτογαλίας, τα 427 ΜW της Μ. Βρετανίας, ακόμη και τα 217 ΜW της Σουηδίας και τα 210 ΜW της Ολλανδίας.

Τον Απρίλιο του 2004 η Ελλάδα είχε εγκατεστημένα 398 ΜW αιολικών και η Πορτογαλία μόλις 299 ΜW. Στο τέλος του 2007 εμείς είχαμε 871 ΜW και η Πορτογαλία 2.150 ΜW, ενώ σήμερα βαδίζει προς τα 3.500 μεγαβάτ.

Ως σήμερα οι περίπλοκες συναποφάσεις (ΥΠΑΝ, ΥΠΕΧΩΔΕ, ΥΑΑΤ, ΡΑΕ) έχουν δημιουργήσει ασφυκτικό πλέγμα γραφειοκρατίας γύρω από τις επενδύσεις ΑΠΕ και έχουν εκτινάξει στο διπλάσιο ή και στο τριπλάσιο τον ήδη «ξεχειλωμένο» (τέσσερα χρόνια) χρόνο που απαιτείται για την αδειοδότηση μιας επένδυσης ΑΠΕ.

Οι φορείς ομόφωνα υποστηρίζουν ότι ως σήμερα το υπ΄ αριθ. 1 εμπόδιο και τροχοπέδη στην ανάπτυξη των ΑΠΕ στη χώρα μας είναι το ίδιο το κράτος που, αντί να λειτουργεί ως συντεταγμένη πολιτεία, χωρίζεται σε τσιφλίκια και αντίπαλα κρατίδια, ένα για κάθε συναρμόδιο υπουργείο.

Κάθε υπουργός και το υπουργείο του ερμήνευαν κατά το δοκούν τη σχετική νομοθεσία για τις ΑΠΕ, με τις δικές του, το καθένα υπουργείο, κατευθύνσεις και πολιτικές. Τελικό αποτέλεσμα είναι η ασυνεννοησία, η επικάλυψη αρμοδιοτήτων, η αντιφατικότητα των αποφάσεων, η αλληλοαναίρεση, το μπάχαλο και η πλήρης τελμάτωση των ΑΠΕ. Γι΄ αυτό και έργα υλοποιούνται πλέον με τα σταγονόμετρο, ενώ καθ΄ όλα ώριμες επενδύσεις ΑΠΕ, ύψους πάνω από 2 δισ. ευρώ, έχουν ανασταλεί, μπλεγμένες στα γρανάζια της αδειοδοτικής γραφειοκρατίας, των τοπικιστικών αντιθέσεων και των μικροπολιτικών συμφερόντων και της συνεχιζόμενης απουσίας εθνικού χωροταξικού σχεδιασμού επί μία τριετία.

Αλλωστε η μη επίτευξη των στόχων της χώρας μας για τις ΑΠΕ θα έχει άμεσες και οδυνηρές οικονομικές συνέπειες για το ελληνικό νοικοκυριό. Σύμφωνα με τις πιο έγκυρες δημόσιες επιστημονικές ανακοινώσεις μελετών- στις οποίες μάλιστα στηρίχθηκε η Ευρωπαϊκή Επιτροπή για την εκτίμηση των επιπτώσεων της συνολικής κλιματικής και ενεργειακής πολιτικής-, αν το σύστημα ηλεκτρισμού της χώρας μας δεν προσαρμοστεί κατάλληλα θα επιβαρύνεται από το 2013 και μετά με 2,2 δισ. ευρώ κάθε χρόνο, γεγονός που θα οδηγήσει σε 45% αύξηση σε πραγματικές τιμές της τελικής τιμής ηλεκτρικής ενέργειας για τον έλληνα καταναλωτή, δεδομένων μάλιστα των ήδη δρομολογημένων και ανακοινωμένων αυξήσεων.


Το καυτό καλοκαίρι του 2008

Πριν από ενάμιση χρόνο, στην περιβόητη ημερίδα της ισπανικής πρε σβείας, οι διευθύνοντες σύμβουλοι Φερνάντο Φερέρα της Αcciona, Χεσούς Ολμος της Εndesa, Γκιγέρμο Ουλάσια της Gamesa και Χαβιέρ Βιτέρι της Ιberdrola μίλησαν με πολύ σκληρή γλώσσα για τα προβλήματα που φρενάρουν τις «πράσινες» ενεργειακές επενδύσεις.

Από την Αcciona ανέφεραν ότι η εταιρεία προγραμματίζει την ανάπτυξη πολλών αιολικών πάρκων συνολικής ισχύος 450 ΜW και συνολικής αξίας 800 εκατ. ευρώ στην Ελλάδα. Τα προβλήματα που αντιμετώπισαν τα απαρίθμησαν ως εξής: «Δεν υπάρχει το κατάλληλο ρυθμιστικό και νομικό πλαίσιο, χάνεται πολύτιμος χρόνος για την ανάπτυξη των σχεδίων εξαιτίας των νομικών προβλημάτων, υπάρχουν δυσκολίες στην αδειοδότηση, η οποία κρατά πολύ μεγάλο χρονικό διάστημα, και το σύστημα είναι συγκεντρωτικό χωρίς τη συμμετοχή της τοπικής αυτοδιοίκησης. Επίσης χρειάζεται στις αδειοδοτικές υπηρεσίες περισσότερο σωστά εκπαιδευμένο προσωπικό, καθώς και σωστή ενημέρωση των τοπικών κοινωνιών».

Από την Εndesa πληροφόρησαν τους παρισταμένους ότι η εταιρεία σχεδιάζει στην Ελλάδα επενδύσεις ύψους 1,6 δισ. ευρώ και κατηγόρησαν τη χώρα μας για «ανυπαρξία εθνικού χωροταξικού σχεδίου». Επίσης παρατήρησαν ότι δεν υπάρχει καμία χρηματική επιβάρυνση για όσους εφεσιβάλλουν τη δημιουργία νέων μονάδων ηλεκτροπαραγωγής, με αποτέλεσμα να υπάρχει «δικομανία» και να καθυστερούν οι επενδύσεις άσκοπα αλλά και χωρίς καμία επίπτωση για όσους παρεμποδίζουν τις επενδύσεις και τελικά δεν δικαιώνονται. Είπαν, τέλος, ότι σε επίπεδο κυβερνητικής γραφειοκρατίας η αδειοδότηση παρουσιάζει τεράστιες καθυστερήσεις που φτάνουν ακόμη και τα πέντε χρόνια για μια μονάδα ηλεκτροπαραγωγής.

Ο κ. Ουλάσια της Gamesa μίλησε για συνολική προγραμματιζόμενη επένδυση στην Ελλάδα από την εταιρεία του που φθάνει τα 800 εκατ. ευρώ, αναφέρθηκε στην απουσία χωροταξικού αλλά και διασυνδέσεων του ηλεκτρικού δικτύου, ενώ μίλησε για καχυποψία που επικρατεί σε ορισμένες τοπικές κοινωνίες ότι οι ανεμογεννήτριες βλάπτουν τον τουρισμό. Στο ίδιο μήκος κύματος κινήθηκε και ο κ. Βιτέρι της Ιberdrola.

Ο τότε υπουργός Ανάπτυξης κ. Χρ. Φώλιας άκουσε σιωπηλός για πολλή ώρα τον «ισπανικό εξάψαλμο» και τελικά παραδέχθηκε τα προβλήματα τονίζοντας: «Πρώτοι εμείς υποφέρουμε από τη γραφειοκρατία, ωστόσο σύντομα θα υπάρξει λύση για το πρόβλημα των ΑΠΕ με τη δημιουργία υπηρεσίας για την αδειοδότηση νέων έργων», ενώ αναγνώρισε τα μεγάλα προβλήματα για προσέγγιση των τοπικών κοινωνιών. Από όλα αυτά γίνεται φανερό ότι αυτή η αλλαγή στον νόμο είναι ίσως η τελευταία ευκαιρία για ξένες επενδύσεις στην Ελλάδα.

===============================================
Επίσης, πολύ συχνά η «πράσινη» ενέργεια είναι αναξιόπιστη. Στην περίπτωση της αιολικής, κανείς δεν μπορεί να εγγυηθεί ότι οι άνεμοι θα είναι πάντα ισχυροί: οι περισσότεροι σταθμοί λειτουργούν κατά μέσο όρο στο 20-30% της μέγιστης απόδοσής τους. Στις περιπτώσεις της υδροηλεκτρικής ενέργειας ή αυτής που προέρχεται από τα κύματα της θάλασσας, οι πηγές είναι σαφώς πιο αξιόπιστες, αλλά δυσκολότερο να εντοπιστούν.

Ένα ακόμη θέμα το οποίο τίθεται είναι αυτό του απαιτουμένου χώρου: γενικότερα, η τεχνολογία ανανεώσιμης ενέργειας είναι αρκετά…ογκώδης, με χαρακτηριστικά παραδείγματα αυτά των ηλιακών συλλεκτών (απαιτείται κάλυψη μεγάλων εκτάσεων γης για να υπάρχει υψηλή απόδοση) και αυτά των ανεμοτουρμπίνων (γιγαντιαίων διαστάσεων).

...η ανανεώσιμη ενέργεια αποδεικνύεται ακριβή. Εκεί που το κόστος της ενέργειας που παράγεται από καύση άνθρακα και φυσικό αέριο υπολογίζεται ως 5 πέννες ανά κιλοβατώρα, η αντίστοιχη «τιμή» για την αιολική ανέρχεται στις 7-9. Επίσης, λόγω της προαναφερθείσας αναξιοπιστίας, απαιτούνται εφεδρικά συστήματα- που ανεβάζουν ακόμη περισσότερο το κόστος κατά 1-2. Αντίστοιχα είναι και τα κόστη για την υδροηλεκτρική ενέργεια και αυτήν που προέρχεται από καύση βιομάζας.

Βεβαίως, στα πλαίσια της γενικότερης τάσης αντικατάστασης των ορυκτών καυσίμων, οι κυβερνήσεις φαίνονται να αποδέχονται το ότι οι λογαριασμοί των πολιτών θα «φουσκώσουν» (υπολογίζεται κατά 15% στην περίπτωση των λογαριασμών ρεύματος) – αλλά οι υπέρμαχοι της ανανεώσιμης ενέργειας αντιπαρατάσσουν το επιχείρημα πως μία τέτοια αύξηση θα είναι πολύ πιο συμφέρουσα από αυτήν που θα συνεπάγεται μία ενδεχόμενη «κούρσα» της τιμής του πετρελαίου, όπως αυτή που είχε σημειωθεί το 2008.

Ενέργεια
Στο πλαίσιο αυτό εκτιμάται ότι μέχρι το έτος 2020 το 12% της παραγόμενης ενέργειας για την κάλυψη των ετησίων αναγκών της χώρας θα προκύπτει από τα φωτοβολταϊκά, ήτοι θα απαιτηθεί η υλοποίηση σχετικών επενδύσεων ύψους 14 δισ. ευρώ στη χώρα μας.

Tην ίδια στιγμή ζήτημα προτεραιότητας καθίσταται η διευκόλυνση, μέσω της παροχής και σχετικών κινήτρων, των νοικοκυριών, προκειμένου να εγκαταστήσουν φωτοβολταϊκά πάνελ για την κάλυψη των ίδιων αναγκών τους, αλλά και την απόδοση της περίσσειας ενέργειας στο κεντρικό σύστημα.

Σήμερα η εγκατάσταση φωτοβολταϊκών, ισχύος 1 KW, στον οικιακό τομέα απαιτεί επένδυση 4.000 - 5.000 ευρώ και αποσβένεται μέσα σε χρονικό διάστημα δέκα ετών.